Robert Hass

Οι ευχές των ανθρώπων

O Αμερικανός ποιητής Ρόμπερτ Χας γεννήθηκε στο Σαν Φραντσίσκο το1941. Έχει εκδώσει πέντε ποιητικές συλλογές: Time and Materials 2007, Sun Under Wood: New Poems, 1996, Human Wishes 1989, Praise 1979, Field Guide 1973. Έχει μεταφράσει το έργο του νομπελίστα ποιητή Τσέσλαβ Μίλος (6 τόμοι) σε συνεργασία με τον ίδιο τον ποιητή, καθώς και ένα βιβλίο με ιαπωνική ποίηση (The Essential Haiku: Versions of Basho, Buson and Issa). Διετέλεσε δαφνοστεφής ποιητής (Poet Laureate) των ΗΠΑ από το 1995 μέχρι το1997. Ζει στην Καλιφόρνια και διδάσκει στο Berkeley University of California. Έχει τιμηθεί με πολλές διακρίσεις για το ποιητικό και το θεωρητικό του έργο μεταξύ των οποίων και το William Carlos Williams Awards για το βιβλίο του Praise καθώς και το National Book Awards και το βραβείο Pulintzer για το τελευταίο βιβλίο του Time and Materials (2007). Ο Ρόμπερτ Χας διαθέτει πλούσιο κριτικό έργο και το βιβλίο με τα δοκίμιά του για την ποίηση με τίτλο Twentieth Century Pleasures: Prose on Poetry, τιμήθηκε με το National Book Critics Circle Award to 1984.
Στα ποιητικά του βιβλία υπάρχουν πεζά κείμενα, μεγαλύτερες συνθέσεις, ανοιχτές φόρμες αλλά και πιο κλασσικές δομές που μας αποκαλύπτουν μια  εντελώς αποενοχοποιημένη σχέση με το μέσο του. Τα κείμενά του χειρίζονται τη γλώσσα με τον πιο γόνιμο και ανησυχητικό τρόπο έτσι ώστε να την καταστούν επικίνδυνη χωρίς να καταφεύγει σε σχήματα και ακροβασίες. Η φαινομενικά ψύχραιμη ματιά του Χας ακονίζει τις αισθήσεις και βάζει σε δοκιμασία τον αναγνώστη καθώς τον φέρνει σιγά σιγά μέσα σε ένα τοπίο που είναι βάπτισμα αλλά και φανέρωση των πιο σκοτεινών, δυσοίωνων και λανθανουσών πτυχών του πραγματικού.  Ο ποιητής Στάνλει Κούνιτς ο οποίος επέλεξε το πρώτο βιβλίο του Χας (το Field Guide) για το Yale Younger Poets Series γράφει: «Το να διαβάζεις ποιήματα του Ρόμπερτ Χας μοιάζει σαν να βυθίζεσαι στα νερά ενός ωκεανού που δεν έχουν πολύ μεγάλη διαφορά από τη θερμοκρασία του σώματός σου. Μονάχα όταν αισθανθείς το υπόγειο ρεύμα να σε παρασέρνει αντιλαμβάνεσαι πως έχεις εισέλθει σε ένα άλλο στοιχείο».
Ο Ρόμπερτ Χας ξεκίνησε ονομάζοντας τα πράγματα γύρω του, τα οικεία στοιχεία της Καλιφορνέζικης φύσης που ποτέ δεν εγκατέλειψαν την ποίησή του, επιχειρώντας να δομήσει μια ταυτότητα μέσω του περιβάλλοντος, μεταφράζοντας τον φυσικό κόσμο σαν προσωπική του ιστορία. Σε αυτή την αφετηρία προστέθηκαν σιγά σιγά τα θέματα που τον απασχολούν και εμφανίζονται ξανά και ξανά στην ποίησή του. Η επιθυμία και οι τρόποι που εκδηλώνεται σε άντρες και γυναίκες, ο θάνατος, η απώλεια, η θλίψη και η διαχείρισή τους, η έννοια του φευγαλέου στη ζωή και την τέχνη, οι οικογενειακές σχέσεις και η φιλία. Και όντως στο έργο του υπάρχουν πολλές αναφορές σε έργα τέχνης και άλλους συγγραφείς, αλλά και πάμπολλα πρόσωπα, ιστορίες, ανέκδοτα, τραγικά και κωμικά, συγκινητικά και αμήχανα. Ο Ρομπερτ Χας  είναι ικανός να αγκαλιάσει με το πνεύμα του ποικίλες εκφάνσεις της εμπειρίας του δυτικού ανθρώπου του άστεως, με δύναμη, ειρωνεία, γενναιότητα αλλά και βαθιά συμπόνια. Πολλά ποιήματα του είναι φτιαγμένα με το ταλέντο ενός δραματουργού που μπορεί να διαχωρίσει το κίνητρο από την επιθυμία, την ομορφιά μιας χειρονομίας από την πράξη, να υποδείξει τη γειτνίαση της φρίκης με το κάλλος. Όλα αυτά δεν λένε τίποτα χωρίς τα ίδια τα ποιήματα και τον τρόπο που είναι γραμμένα, χωρίς την διερώτηση για την ίδια τη γλώσσα και τις δυνατότητές της την οποία ο Χας ενσωματώνει μέσα στην ποίησή του, «γιά το ρίζωμά της (της γλώσσας) μέσα σε όλες μας τις ενέργειες και για το άνθισμά της μέσα σε όλες τις λαχτάρες και τους φόβους μας», όπως γράφει ο κριτικός Charles Molesworth, « αλλά η γεμάτη αγάπη φροντίδα, η ανάγκη να δει και να διασώσει, αυτά τα χαρίσματα ανήκουν στον ίδιο και γι’ αυτό είναι ένα τόσο σπάνιο πρόσωπο: ένας ποιητής της πληρότητας».
Ο Ρόμπερτ Χας έχει σημαντική δημόσια δράση σαν διανοούμενος και ποιητής και όπως λέει ο ίδιος, αντιμετώπισε την θητεία του στη θέση του Poet Laureat όχι σαν πρεσβευτής, όπως οι περισσότεροι προκάτοχοί του, αλλά σαν ακτιβιστής. Ταξίδεψε πυκνά σε όλη τη χώρα και προσπάθησε να φέρει την ποίηση σε μέρη που δεν τη βρίσκεις πολύ συχνά, διοργανώνοντας πολλές ομιλίες και αναγνώσεις σε μεγάλες επιχειρήσεις, ζητώντας ταυτόχρονα από τους ίδιους χρηματοδότηση για άλλα προγράμματα. Είναι πολύ ενεργός στήνοντας δίκτυα μεταξύ συγγραφέων, για θέματα που αφορούν το περιβάλλον αλλά και την εκπαίδευση (καταπολέμηση του αναλφαβητισμού και καλλιτεχνική παιδεία στα σχολεία). Κατά τη διάρκεια της θητείας  του καθιέρωσε τον μήνα της ποίησης με πάμπολλες εκδηλώσεις σε όλη τη χώρα και έπεισε την εφημερίδα Washington Post να του παραχωρήσει μια εβδομαδιαία στήλη στην οποία επέλεγε και σχολίαζε αγαπημένα του ποιήματα. (η στήλη έγινε εξαιρετικά δημοφιλής με μεγάλη αναγνωσιμότητα). Με τις πράξεις του έδειξε ότι είναι δυνατόν να πραγματοποιηθούν αρκετά πράγματα αν οι ενδιαφερόμενοι δηλαδή οι ίδιοι οι ποιητές αλλά και οι άνθρωποι που αγαπούν την ποίηση βρουν τρόπους να τα ζητήσουν. Με τα δικά του λόγια: «Υπάρχουν πολύ συγκεκριμένα πράγματα που μπορούν να κάνουν όσοι θέλουν να βοηθήσουν θεσμικά την ποίηση. Πηγαίνετε στους τοπικούς ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς και βρείτε τρόπους να παρουσιάσετε σε αυτά τα μέσα, ποιητές. Βρείτε τον τρόπο. Αν οι υπεύθυνοι καταλάβουν ότι οι άνθρωποι το ζητούν, τότε θα το πραγματοποιήσουν. Πηγαίνετε στην τοπική εφημερίδα και ρωτείστε «Γιατί δεν δημοσιεύετε ποίηση;»  Μιλείστε με το βιβλιοπώλη σας, ζητείστε του να έχει προμήθειες από ποιητικά βιβλία και ο καλύτερος τρόπος να τον πείσετε είναι να αγοράσετε βιβλία και να παρασύρετε και άλλους να κάνουν το ίδιο. Έχω δει και ξέρω, πως υπάρχει μεγάλη ανάγκη για ποίηση στον  κόσμο, και αν χτυπήσεις την πόρτα είναι πολύ πιθανό να ανοίξει.»

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό poema.gr